Жил бүрийн есдүгээр сарын 10-нд улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэх өдрийг тэмдэглэн өнгөрүүлдэг. УИХ 1996 онд шийдвэр гаргаж улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэх өдөр болгон орон даяар хүндэтгэн өнгөрүүлж байхаар шийдвэрлэсэн юм. Түүнээс хойш 27 дахь жилдээ улс төрийн хэлмэгдэгсдийн гэгээн дурсгалыг хүндэтгэх өдөр өнгөрсөн бямба гаригт тохиолоо. Улс төрийн хилс хэрэгт гүтгэгдэн, ял шийтгэл амсаж, амь насаа алдаж байсан гашуун дурсамж Монголын түүхнээ хар мөр болон үлдсэн. Монголчууд гэм зэмгүй олон хүн амиа алдсан гунигт түүх дахин бүү давтагдаж, гуниг харууслын өдрүүд бүү тохиолдоосой гэсэндээ улс төрийн хилс хэрэгт хэлмэгдэгсдийн дурсгалыг хүндэтгэх өдрийг тэмдэглэн өнгөрүүлдэг. Ялангуяа он цаг улирах тусам ирээдүй хойчдоо энэ бараан түүхийг мартуулахгүй байх нь чухал юм.
Саяхан нэгэн жиргээч их хэлмэгдүүлэлт гэж чухам юу болсон юм бэ гэдгийг хүүхэд залуучуудад маш сайн ойлгогдохоор бичсэн байна лээ. Юу гэж жиргэсэн бэ гэхээр “Хэлмэгдүүлэлт гэдэг одоогийнхоор бол Монголын бүх профессор, бүх сэтгүүлч, топ 100 татвар төлөгч бизнесмэн, нийтлэлч нарыг устгана. УИХ-ын 76 гишүүн, Засгийн газрын гишүүд, Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгч, С.Баяр, Баабар нарыг буудна” гэсэн үг хэмээн жиргэсэн юм. Энэ бол хэлмэгдүүлэлтээр монголчуудын оюун санааны охь, мэдлэг боловсролтой сэхээтнүүд, сэтгэгчдийг хоморголон устгасан гэдгийг хэлж байгаа юм. Түүх сөхөхөд, Халх голын дайнд 260 хүн, Чөлөөлөх дайнд 10 хүн, 1932 оны бослогоор 6000-8000 орчим хүн, их хэлмэгдүүлэлтээр 35 мянга орчим хүн амь насаа алдсан байдаг. 1929 оны үед БНМАУ-ын хүн амын тоо 721.949 байсан гэдэг. Монголын насанд хүрсэн эрэгтэйчүүдийн 10,9 хувь, нийт ард түмний таван хувь нь өртсөн байдаг. Монголын 30 гаруй мянган эр хүн хэлмэгдэлд өртөн хорогдсон нь тус улсын хүн амын хүйсийн харьцаа, хүн амын нөхөн үржихүйд сөрөг үр дагавар учруулсан гэдэг.Шинээр үүссэн сэхээтний давхраа хүнд цохилтод өртсөнөөс түүнийг дахин бэлтгэх шаардлагатай болсон байдаг. Энэ мэт Монголын түүх соёл, уран барилгын асар их ололт, хэдэн зууны турш бүтээн туурвисан соёлын их өв сүйрэлд автаж, Монголын нийгмийн оюун санааны амьдрал, шашин суртахуун, уламжлалт зан заншилд асар их гарз хохирол учирсан. Энэ бүгдийн дараа өнөөдөр Монгол Улс оршин тогтнож байгаа нь их юм даа ч гэж бодмоор.
Өдгөө монголчууд хэлмэгдүүлэлтэд өртөв үү, геноцидод өртөв үү гэдгийг бид ялгаж салгаж ойлгох цаг иржээ. Сүүлийн үед эрдэмтэд геноцид гэж их ярьдаг болсон. Геноцид гэдэг нь хүн амын тодорхой бүлгийг үндэс угсаа, арьс өнгө, шашин шүтлэгээр нь бүрэн буюу хэсэгчлэн устгах явдал юм. Харин бидний хэлж заншаад буй хэлмэгдүүлэлт гэдэг бол хүнийг хилс хэргээр гүтгэж, бие махбод, сэтгэл санааны зовлонд унагах гэсэн утга бүхий хүнийг элдэв зүйлээр хяхан, хилс хэрэгт гүтгэх үйл явц. Тэгэхээр хэлмэгдүүлэлт гэж ярьж тодорхойлдог боловч үнэн хэрэг дээрээ геноцид гэж хэлж болохоор үйл явдал монголчуудад тохиожээ.
Монголчуудын сэтгэдэг, сэрж ухаардаг болгоныг үр хүүхдүүдийнх нь хамт ялгаж устгасан нь яах аргагүй геноцид мөн. Үндэсний ой санамжийг арилгах зорилготой аймаглан устгах аллагыг “хэлмэгдүүлэлт” гэж нэрлэх нь хэтэрхий зөөлчилсөн нэр томьёо.Монголын хамгийн эрдэм номтой, чадалтай самбаатай сэхээтнүүд, лам хувраг, ноёд түшмэд, эзэн Чингисийн алтан ургийнхныг онцлон байж яргалан устгасан тэр үйл явдлыг зүгээр нэг хэлмэгдүүлэлт гэх дэндүү эерэг үгээр оноон нэрлэх нь тохиромжгүй. Монголд болсон үйл явдал бол хүн төрөлхтний эсрэг харгис геноцид, ард түмнээ яргалан аймаглан устгасан аймшигт үйл ажиллагаа байсан. Хэлмэгдүүлэлт, геноцид гэх хоёр үгэнд маш их учир бий. Ялгаа ч бий. Яваа яваандаа геноцид уу, хэлмэгдүүлэлт үү гэдэг нь тэнгэр, газар шиг ялгаатай.1948 онд НҮБ геноцид бол дэлхийн хүн төрөлхтний эсрэг гэмт хэрэг мөн хэмээн зарласан байдаг.
Их хэлмэгдүүлэлт гэгчээр Монголын шилдэг ген тээгчдийг шилж хүйс тэмтэрсэн нь геноцид үйл ажиллагаа байсныг илтгэж байна.Өдгөө их хэлмэгдүүлэлт гэж нэрийдээд буй үйл ажиллагаа бол Монголын ард түмний эсрэг үйлдсэн геноцид мөн байсныг эрдэмтэд нотолж гаргаж ирэх хэрэгтэй байна. Монголчууд геноцид үйл ажиллагаанд өртсөн гэдгийг зарлах хэрэгтэй байна.
Түүхийн шинжлэх ухааны доктор О.Батсайхан “Тухайн үед Монголын элит хүмүүс бүгд хэлмэгдсэн. Сэхээтэн лам нар, алтан ургийнхан улс төрийн хэлмэгдэлтэд өртөж, цаазлуулсан. Үүнээс үүдэн төрөө авч явах ухаан бидэнд дутаад байж магадгүй юм” хэмээн хэлж байсан удаатай. Энэ ч үнэний ортой. Шилж сорлож алсан монголчуудын үлдсэн ард түмэн нь ядуу дорой, аймхай хулчгар. Бидний байж байгаа царай ердөө л энэ.
Өнөөдрөөр авч үзье. Улс орноо удирдаж буй улстөрчид, эрдэмтэд, топ 100 татвар төлөгчийг устгачихвал энэ улс оронд юу болох вэ. Элитгүй улс орон ямар нөхцөл байдалтай байх вэ. Бидний ирээдүй тун бүрхэг болно оо доо. Бид одоо ухаалаг, хэрсүү дархлаатай үндэстэн болох хэрэгтэй байна. Өөрсдийн гэсэн үнэт зүйлтэй ард түмэн болох хэрэгтэй байна.
Эх сурвалж: Өдрийн сонин
