Биологийн шинжлэх ухаанд “Харь зүйл” гэх нэршил бий. Энэ бол шинэ орчинд амархан дасан зохицож улмаар давамгайлж нутгийн унаган зүйлийг шахан зайлуулж чаддаг шавьж, ургамал, амьтан...гэх мэт юм.
Манай улсын Амьтны тухай хуулийн 2012 оны /шинэчлэн найруулсан/ хуулинд
“Харь амьтан” гэж улсын хилийн гаднаас зориудаар болон санамсаргүй байдлаар зөөвөрлөгдөн ирж нутагшиж байгаа амьтны зүйлийг хэлнэ гэж томъёолсон байдаг.
Өөрөөр хэлбэл, “харь зүйл” манай улсад орж ирэх нь олон талын сөрөг нөлөөтэй гэсэн үг юм.
МАНАЙ УЛСАД МАШ ОЛОН ТӨРЛИЙН “ХАРЬ ЗҮЙЛ” АЛЬ ХЭДИЙН ОРЖ ИРЖ ХОР ХӨНӨӨЛ УЧРУУЛЖ БАЙНА
Гэвч, манай улсад маш олон төрлийн “харь зүйл” аль хэдийн орж иржээ. Ингэхдээ бүр “хилээр нэвтрүүлэхийг хориглосон хорио цээртэй хөнөөлт организмын жагсаалт” /39 зүйл/ -д орсон 8 төрлийн хөнөөлт “харь зүйл” аль хэдийн ороод иржээ.
Тухайлбал,
Тэд импортоор орж ирдэг гурил, будаа, чихэр, жимс,хүнсний ногоотойгоо хамт орж ирдэг бөгөөд байгаль экологи болон хүний эрүүл мэндэд олон төрлийн хор, хөнөөл учруулж байдаг.
Тухайлбал, Лимоны бөөс. Шинэ тутамд манай улсад орж ирж байгаа “харь зүйл”. Сүүлийн үед хүмүүс лимоны мод импортлон авчирч тарих болсон учраас лимоны мод болон лимон жимстэй хамт орж ирсэн.
Хул шоргооолж. Дэлхий даяар өргөн тархсан орон байрны хортон шавьж. 2мм-ийн урттай уг шавьж монголд 1980 оны дундуур жигнэмэгтэй хамт орж ирсэн. Хүнсний бүтээгдэхүүнээр хооллож хоолны хордлого, цусан суулга зэрэг халдварт өвчин үүсгэгч нянг биедээ тээн дамжуулагч болдог байна.
Гонзгой хачиг. Хадгалсан хүнсний бүтээгдэхүүн болох протейн агуулсан мах, бяслаг, үр, хуурай өндөгт үрждэг. Мөн хүнсний бүтээгдэхүүн дээр ургасан мөөгөөр хооллодог. Хүнд арьсны өвчин, харшил үүсгэнэ.
Хятадын үрч цох. Амьдрах орчин нь Азийн тропик болон субтропикийн бүс нутаг боловч манай улсад импортоор орж ирсэн шош, буурцагны хамт тээвэрлэгдэж ирсэн. Агуулахад буй шош, вандуй, хүнсний ногоонд хөнөөл учруулдаг.
Энэ мэтээр “харь зүйл” сайнаасаа илүү саар нь их учраас түүнийг аль болох оруулж ирэхгүй байхад анхаарах шаардлагатай байдаг ажээ. Тиймдээ ч манай улс
Мэдээллийг МУИС-ийн Биологийн тэнхимийн багш, доктор, шавьж судлаач У.Айбекийн “Харь зүйл шавьж” илтгэлээс бэлтгэв.
С.ШҮРЭНЧИМЭГ