Гавьяат тамирчин А.Энхээтэй ярилцлаа.
-Сайхан намаржиж байна уу та?
-Сайхаан. Сайхан намаржиж байна уу.
-А.Энхээ багшийн гараас тив дэлхийн хэмжээнд өрсөлдөх хэмжээний ур чадвартай олон шавь төрж гарчээ. Шавь нарынхаа талаар ярихгүй юу?
-Тамирчин дасгалжуулж бэлтгэнэ гэдэг өөрөө барилдахаас хэцүү ажил шүү. тамирчин байхад дан ганц өөрийгөө л бодно. Багш бол шавь томоохон тэмцээний үеэр шавь нартаа санаа тавьж нойргүй хононо шүү дээ. Миний шавь нараас гавьяат тамирчин Э.Бэхбаяр, П.Өсөхбаатар, Б.Нямбаяр гээд залуус багшйгаа баярлуулж сайн барилдаж байна. Олон жилийн хөлс хөдөлмөрийн үр шим юм даа.
-Тамирчин болох мөрөөдөлтэй хүүхэд олон байдаг ч амьдралаа золиослоод явах нь ховор байдаг. Э.Бэхбаяр анх ямар хүүхэд таны гар дээр ирж байсан бэ?
-Тавдугаар ангид байхад нь ах, дүү хоёрыг хөтлөөд ээж нь надад авчирч байсан. Хэлсэн, заасан мэхийг их амархан сурдаг, сийрэгхэн толгойтой хүүхэд ирсэн дээ. Бусад хүүхдүүдээс ялгарах онцлог нь бэлтгэлийг таслах нь битгий хэл нэг минут ч хоцорч байгаагүй. Сүүлд би гэрт нь очиход их холоос явдаг байсан юм билээ. Тэгэхэд л шавийнхаа чөлөөт бөхийг гэх сэтгэл, зүтгэлийг нь илүү ойлгосон доо.
-Багш шавь хоёр өнөөдрийн амжилтад хүрсэн зам цэх шулуун байгаагүй болов уу. Э.Бэхбаяр 2010 онд хөлөндөө хүнд бэртэл авч байсныг санаж байна?
-Тийм шүү. Цэх шулуун байгаагүй. 2010 онд 18 настай жаахан хүү хөлөө хүнд бэртээчихээд дээшээ тэнгэр хол, доошоо газар хатуу үед хүн амьтнаас эмчилгээний зардал гуйгаад явж л байсан. Харамсалтай нь тусалж дэмжих хүн олдоогүй. Ирээдүйд том бөх болох шавиа хөл нь бэртчихээд байхад зүгээр хараад сууж чадаагүй. Аав бид хоёр нь машинаа зарж эмчилгээний зардлыг нь бүрдүүлээд Тайвань улс руу эмчилгээнд явж байлаа. “Алтан гартай” эмч нар Бэхээгийн маань бэртлийг зөв оношилж, түргэн мэс засал хийснээр бүрэн илааршсан даа. Бэртэл, гэмтэл гэдэг тамирчин хүний нэг төрлийн өрсөлдөгч байдаг. Үүнийг давж гарах сэтгэлийн хат тамирчинд хэрэгтэй. Э.Бэхбаяр маань сэтгэлийн хат сайтай, ухаантай залуу.
-Багшийгаа анх ихээр баярлуулж байсан нь хэзээ бол?
-Тайваньд эмчилгээ хийлгэж ирээд хоёр сар орчим гам барьсан. 2012 онд залуучуудын дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд түрүүлэхэд нь их баярласан даа. Ар гэрт нь гачигдал тохиосон хүнд үед дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд олон хүчтэй өрсөлдөгчдийг хожиж, төрийн дууллаа эгшиглүүлж байлаа. Энэ цагаас хойш л амжилтууд нь ар араасаа булаг шиг ундарсан даа.
-Та өөрөө дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд оролцож мөнгө, хүрэл медаль хүртэж байсан. Таны барилдааны арга техникийг Э.Бэхбаярынхтай харьцуулахад?
-Миний барилдаж байсан үеийн арга техник одоо хоцрогдсон л доо. Илүү нарийн сургалт судалгаанд тулгуурлаж барилдааны хувилбараа боловсруулдаг болсон. Би ч цаг тутамд л бөхийн чөлөөт барилдааны тухай ном, товхимол харж шавь нартаа зааж, зөвлөж байна. Бэхээ барилдааны явцад хий зай гаргадаггүй том онцлогтой.
-Та 1985 онд АНУ-д зохион байгуулагдсан Дэлхийн цомын аварга шалгаруулах тэмцээнд түрүүлж алтан медаль хүртэж байсан. Тухайн тэмцээний талаар эргээд дурсвал?
-Амжилттай барилдаж эх орныхоо төрийн дууллыг эгшиглүүлж байсан үе надад бий. 1980-аад онд ид барилдаж байхад Д.Оюунболд, н.Гал-Эрдэнэ, А.Тайван гээд жигдхэн сайн бөхчүүд бие биенээ их хурцалж өгдөг байлаа.
Дотоодын өрсөлдөөн ширүүн байхад олон улсын тэмцээнд амжилт үзүүлэх магадлал өндөр. Би 1985 онд АНУ-д зохион байгуулагдсан бөхийн чөлөөт барилдааны олон улсын тэмцээнд амжилттай оролцож алтан медаль зүүж байлаа. Төрийн дууллаа сонсоод зогсож байсан минь өчигдөрхөн юм шиг санагдаж байна.
-Энэ онд насанд хүрэгчдийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний аваргын төлөө ЗХУ-ын бөх Виктор Алексеевтэй ширүүн өрсөлдөөн үзүүлж ялагдаж мөнгөн медаль зүүж байсан. Энэ барилдааны алдаа, оноо нь юу байсан юм бол. Олон хүн таныг Дэлхийн аварга болчихсон гэж ярих юм билээ?
-Тэр бөхийн чөлөөт барилдааны дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн Унгарын Будапешт хотод болсон санагдаж байна. Бэлтгэл сургуулилтаа сайтар базааж очоод аваргын төлөө ЗХУ-ын Виктор Алексеевтай барилдаж тактикийн том алдаа гаргаж ялагдаж байсан. Тэр барилдааны бичлэгийг одоо үзэхэд ч харамсах сэтгэл төрдөг юм. Би оноогоор ялж байгаад барилдааны төгсгөл рүү ирсэн. Тэр үед хэвтээгээс оноо алдахгүй гэж тооцоолсон нь том алдаа байсан л даа. Хэвтээгээс шидүүлээд хожигдсон. Хэдхэн хоромд л болсон явдал. Цөөхөн хэдэн секунд аргалчихсан бол алтан медаль зүүчих байсан даа. Тийм чухал үед хэвтээгээс оноо алдахгүй гэж бардаж болохгүй гэдгийг яс махандаа шингэтэл ойлгосон. Дараа жил нь алдаагаа засах гэж Будапештэд очоод хүрэл медаль авч байсан.
-Таны ихэр А.Тайван олон улсын тэмцээнүүдэд олон жил сайн оролцож байсан. Ахтайгаа нэг жинд өрсөлддөг байсан гэл үү?
-Тийм, ах бид хоёр 62 кг-д барилддаг байлаа. Бэлтгэлийн үед бол бид хоёр хоорондоо яс үзнэ. Тэмцээний үед бол хүч үзэж байгаагүй ээ. А.Тайван ах маань олон гялалзсан амжилт гаргасныг бөх сонирхогчид сайн мэднэ. Хилийн чанадад олон тэмцээнд зодоглож төрийн дууллаа эгшиглүүлсэн. 1985 онд би Данкаловын олон улсын “А” зэрэглэлийн тэмцээнд түрүүлсэн чинь ах Унгарт бас түрүүлээд Москвад аз жаргалтайгаар уулзаж байсан минь санаанаас гардаггүй юм.
-Олимпийн наадмын хүрэл медальт гавьяат тамирчин Д.Оюунболд та хоёр нэг жинд ширүүн өрсөлдөж ялж, ялагдаж явсан. Өрсөлдөгчийнхөө талаар ярихгүй юу?
-Гавьяат тамирчин Д.Оюунболд шиг ур чадвартай, эрэмгий дайчин барилдаантай өрсөлдөгч намайг ирлэж, хурцалж байсанд нь талархдаг юм. Ялж байж л гадагшаа олон улсын тэмцээнд өрсөлдөх учраас өөрийгөө мөн ч их дайчилдаг байсан даа. 1982 оны “Интернационал” олон улсын тэмцээнд Д.Оюунболд гавьяатыг хожиж түрүүлээд их баярлаж байсан.
-Амжилттай сайн барилдаж эх орныхоо нэрийг олон улсад цуурайтуулж явсан залуу цагаа эргээд дурсахад тэр үедээ оччихсон мэт сэтгэгдэл төрнө биз?
-Сайхан залуу насаа дурсана аа. Бэртчихээд Бээжинд эмчилгээ хийлгээд хэвтэж байхдаа Р.Чойномын “Сүмтэй бударын чулуу”-г уншихад “Аавын хүү нэгэнт ядарсан бол аз жаргалтай үеэ битгий дурсаарай. Өлссөн хүн өөх бодвол өөрийгөө зовоохын шинж” гэсэн мөрт тааралдсан л даа. Энэ ямар их ухаан болохыг тэр цагт ухаарч билээ. Өнгөрснөө үргэлж дурсах нь тийм ч сайн зүйл биш л дээ. Өнгөрснөө санаж дурсаад байвал одоо, ирээдүйгээ төсөөлөхөд бэрх шүү дээ. Барилдаж өндөр амжилт гаргаж явсан үеэ ярих надад хүнд байдаг.
-Та нэгэн хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Тэмцээнд биш, шалгалтын үеэр бэртсэн” гэж дурдаж байсан?
-Би УБДС-ийн Биеийн тамирын ангийн төгсөх курсийн оюутан байхдаа хүнд бэртсэн. Бэхэлгээгүй савлуурт спортын гемнастикийн шалгалтад орохдоо савлууртайгаа унаж бэртсэн. Тухайн үед төр засгаас яагаад анхаарал тавиагүй юм бол гэж одоо ч гайхдаг юм. Хэцүү цаг үед миний гэр бүлд үнэнчээр тусалсан хүмүүс бол Монголын ард түмэн юм шүү. Анх бэртчихээд ичиж гутардаг байлаа. Харин одоо бол өөр болсон. Олноо түшиж амьдрах ёстой гэдгийг ойлгосон. Тэргэнцэртэй хүмүүст итгэл, урам хайрлахыг хүсч явна даа.
О.ДАШ
